Gra jest kobietą, czyli o męskim szowinizmie w planszówkowym świecie Ten tekst przeczytasz w 7 minut

Ten poważny temat w bardzo rozrywkowym hobby już wiele razy zaprzątał mi głowę, ale dopiero niedawno postanowiłam zebrać moje myśli w jeden tekst. Nie ma on na celu atakowania nikogo ani wypowiadania się za wszystkie kobiety spędzające swój wolny czas nad planszą, a jedynie przywołanie kilku sytuacji, w których poczułam się zignorowana i potraktowana protekcjonalnie z racji mojej płci, co przy tego typu hobby nie powinno mieć żadnego znaczenia. 

8 marca wydaje mi się dobrym dniem na tekst o kobietach, chociaż nie zamierzam oceniać czy obchodzenie Dnia Kobiet ma nadal sens ani pochylać się nad jego historią i przyczyną powstania. Nie zamierzam również wszczynać dyskusji o feminizmie, w żaden sposób atakować lub obwiniać mężczyzn, a tylko oprzeć się na faktach i w paru zdaniach ocenić przywołane sytuacje z mojego punktu widzenia (nie oznacza to, że jedynego słusznego). 

Klient ≠ klientka 

W planszówki gram od ponad dekady. Nie uważam się za nieomylnego specjalistę, ale coś tam o grach wiem. Miałam możliwość pracować jako sprzedawca (o czym parę słów tutaj), okazjonalnie tłumaczyć zasady na konwentach, ale głównie gram dla przyjemności i obecnie nie jestem związana zawodowo z branżą. Planszówkowy świat znam więc z kilku perspektyw. 

Moja kolekcja gier obejmuje kilkaset tytułów, chociaż zawsze obiecuję sobie, że znacznie ją zmniejszę, bo nie mam szansy zagrać we wszystko tyle razy, ile bym miała ochotę. Na to składają się oczywiście pudełka, które recenzuję, ale poza nimi także, jak większość graczy, kupuję planszówki prywatnie. I już na tym pierwszym etapie, czyli pozyskania nowego pudełka, wielokrotnie byłam oceniona stereotypowo.  

Gdy mężczyzna pyta o polecenie planszówki, często proponuje mu się tytuły pojedynkowe, z imponującymi figurkami, oferujące kilkugodzinne rozgrywki lub sporą dawkę negatywnej interakcji. Tematyka najlepiej oparta na sile, inteligencji lub epickości głównych postaci – wikingowie, kosmici, znane licencje, superbohaterowie.  

Śledzę nowości i zapowiedzi na bieżąco, więc raczej w sklepie sprzedawca mnie nie zaskoczy, ale z ciekawości i chęci obserwacji zjawiska czasami proszę o polecenie czegoś fajnego. Bardzo rzadko jestem pytana, i to nawet w stricte planszówkowych sklepach, o tytuły, w które grałam, pożądaną mechanikę lub tematykę, co moim zdaniem powinno być podstawą tego, aby dobrze dobrać planszówkę do klienta. Natomiast od razu mam propozycje, często powtarzające się, obejmujące takie gry jak Carcassonne, Dixit, Dobble, czyli takie typowe tytuły dla świeżaków, lub jeśli ktoś akurat podejdzie trochę „ambitniej”, to Takenoko, 7 cudów świata, Wsiąść do pociągu czy Sen. I rzadko ktoś proponuje gry ponad kategorię rodzinną, jakbym nie była w stanie ich ogarnąć. Jedno pytanie o dotychczasowe zagrane planszówki pewnie załatwiłoby tę kwestię, tylko właśnie problem w tym, że ono nie pada. 

I żeby nie ograniczać się tylko do sklepów, w których być może pracują czasami niezwiązani z planszówkami ludzie, to samo ma miejsce na konwentach, i to na tych największych. Na ostatnich Planszówkach w Spodku, które cenię i odwiedzam za każdym razem, zaproponowano mi, również bez jakiegokolwiek pytania pomocniczego, Sen i Bukiet. Nie żebym miała coś do wspomnianych wyżej gier, większość z nich, poza Wsiąść do pociągu i 7 cudów świata lubię, ale chodzi o założenie z góry, że to mój górny pułap możliwości. Może źle to odbieram, ale powtarza się to prawie za każdym razem, gdy decyduję się zapytać o zdanie osobę po drugie stronie lady/stołu. Może mężczyźni mają tak samo, chętnie bym się dowiedziała, jak wygląda to u Was, ale z mojego punktu widzenia spowodowane jest to właśnie płcią i błędnym założeniem, że tylko ładne, urocze i proste gry są odpowiednie dla mnie. 

Statystka przy planszy 

Mieszkam obecnie w średniej wielkości mieście (ok. 140 tys. mieszkańców) na południu Polski. Jest tu całkiem duży wybór spotkań planszówkowych, nawet jakieś kluby się znajdą, i mimo chęci poznawania nowych gier i większej liczby rozgrywek, nie uczestniczę w nich zbyt często. Gdy przyszłam na spotkanie organizowane właśnie przez jeden z lokalnych klubów, wśród uczestników, których było niewielu, bo zaledwie około 20, byli sami mężczyźni i ja. Od początku czułam się jak uczeń-niedorajda wybierany jako ostatni na lekcji wychowania fizycznego do drużyny. W końcu znalazłam współgraczy i rozpoczęliśmy partię w Królestwo królików. Ta familijna gra strategiczna nie jest zbyt wymagająca, z tego też powodu została wybrana, bo tylko jedna osoba z naszej trójki znała zasady, a dwie dopiero je poznawały. I zamiast przyjemnie spędzić czas, stałam się statystką, brakującym trzecim graczem-duchem, żeby było trochę ciaśniej na planszy. Czym to się objawiało? Notorycznym pomijaniem mojej tury, bo gracz znający wcześniej zasady i będący jednocześnie jednym z organizatorów spotkania, ciągle zapominał, że nie jestem fanką obserwującą jego drogę do zwycięstwa, tylko również uczestniczę w rozgrywce. Z szacunku do trzeciego gracza, któremu nie chciałam psuć gry i z niechęci do robienia „sceny”, dokończyłam rozgrywkę, opuściłam spotkanie i więcej się nie pojawiłam na wydarzeniu przez nich organizowanym. Żeby nie było, że jestem „obrażalską panienką” i unoszę się dumą – to było trzecie spotkanie, więc nie skreśliłam ich od razu po pierwszym, niezbyt ciepłym przyjęciu. 

Kobieta mnie ograła!? 

Inne spotkanie, inny organizator, sąsiednie miasto. Na wstępie zaproponowano mi dołączenie do stołu z grą Skull. Nie lubię tej imprezówki, ale raz zagrałam, czekając na większy tłum, spośród którego wyłoniliby się jacyś bardziej zaawansowani gracze. Nie czekałam na kolejną propozycję, tylko zapytałam organizatora o ekipę zainteresowaną grą Scythe i po paru minutach zasiedliśmy w czwórkę (dwóch mężczyzn, nastolatek i ja) do rozgrywki. Była to moja pierwsza rozgrywka w ten tytuł, bo chociaż słyszałam o niej wiele dobrego, to jakoś nie miałam okazji wcześniej zagrać.  

Jedna osoba znała zasady i wyjaśniała je pozostałej trójce. Planszówka okazała się tak dobra, jak zakładałam, zajęła nam prawie 3 godziny razem z tłumaczeniem. Zaskakująco nawet dla mnie, wygrałam ją, co oczywiście było super, bo poszło mi nawet lepiej od osoby znającej ten tytuł. Po zakończonej partii trwała dyskusja nad stołem, sesja fotograficzna zapełnionej planszy i inne czynności porozgrywkowe fanów strategii, czyli omawianie tego, co się działo przez ostatnie 3 godziny. Podczas gorących jeszcze dyskusji do pomieszczenia weszły dwie osoby podchodzące wcześniej do nas i obserwujące nasze zmagania na różnych etapach, pytając o zwycięzcę. I bez sekundy zawahania, gracz znający zasady, który zajął drugie miejsce, powiedział, że to on. Moja konsternacja trwała kilka kolejnych sekund, i w końcu wtrąciłam się w ich wylewne gratulacje informując, że to jednak ja. Nie żeby to miało znaczenie, nie graliśmy o nic, było to zwykłe spotkanie czwórki nieznajomych wcześniej ludzi, ale pewność wygranej i przewagi nad pozostałymi nie opuściły tej osoby nawet po przegranej sporą liczbą punktów. Nie wiem, czy miało znaczenie to, że byłam kobietą. Myślę, że w tym przypadku bardziej był pewien swojej wygranej, ponieważ jedyny wiedział od początku co ma robić, i nie zaktualizował tego nawet 10 minut po rozstrzygnięciu. Jednak niesmak pozostał. 

To Ty jesteś dziewczyną!? 

Mieszkałam przez rok na granicy Francji i Szwajcarii. Oczywiście zabrałam ze sobą ulubione gry i w miarę możliwości starałam się nadal grać, a nawet udało mi się znaleźć w Genewie spotkania planszówkowe. Pomyślałam, że Polaków jest wszędzie pełno, więc może i tam w okolicy znajdzie się jakiś gracz. I udało się! Wymieniłam kilka wiadomości z pewnym mężczyzną o tym jakie pudełka mam ze sobą, w co lubię grać, w co on lubi itp. I jako trzecią lub czwartą wiadomość dostałam coś takiego: „To Ty nie jesteś facetem? Myślałem, że się umawiam z kolesiem na fajne spotkanie”. I kontakt się urwał. Nie zmuszam nikogo do umawiania się ze mną na granie, ale dopóki człowiek się nie zorientował, może po końcówkach czasowników, że rozmawia z kobietą, to wychodziło na to, że nasz gust jest dosyć podobny i coś z tego będzie. A potem cisza. Dziwne, trochę przykre, ale z takim podejściem, to ostatecznie dobrze, że do spotkania nie doszło.  

Kobieta, jaka jest, każdy widzi. Ale czy na pewno? 

Innym zjawiskiem, dosyć powszechnym, a bardzo mnie osobiście irytującym, zarówno „na żywo” jak i w social mediach, jest narzekanie na kobiety. W planszówkowym świecie objawia się to często tym, że „żona nie lubi negatywnej interakcji”, „muszę kłamać, że dostałem grę za darmo”, „kupię pudełko za jej plecami i ukryję w garażu” lub „kupię jej babską słitaśną karciankę za 30 zł, a sobie jakiś konkret za 500 zł”. I nie, nie mówię, że wszyscy mężczyźni tak uważają. I tak, wiem, że niektóre z tych tekstów są pisane/mówione w formie żartu. Ale spójrzmy na to z punktu widzenia stereotypowej kobiety, wychowanej do swojej roli i podtrzymywanej przez społeczeństwo. Jeśli zawieje zbyt mocno feminizmem, to sorry, ale tak to wygląda w wielu rodzinach, czy to się komuś podoba, czy nie. 

Jeśli w gazetkach reklamowych różnych sklepów mamy różowe strony z zabawkowymi kuchniami, miotełkami, wózkami i koralikami do robienia biżuterii, to niestety wiele dziewczynek takie właśnie prezenty dostaje na różne okazje. Nie dość, że utwardza to stereotypy, wychowuje dzieci do roli matki/gosposi/sprzątaczki, to jeszcze wciska im wszechobecny róż, który uwierzcie, wcale nie jest przypisany z natury dziewczynkom. Natomiast niebieskie strony to sama zabawa i rozrywka, fajne gadżety, eksperymenty i gry rozbudzające wyobraźnię, kreatywność, pozwalające na radość z życia. No i rosną duże dzieci nienauczone pracy w domu, za to uważające, że zabawa jest ich prawem, a żony to się tylko czepiają. Niestety, nie tędy droga, chociaż żeby oddać sprawiedliwość, to też się już powoli zmienia i coraz więcej sklepów/marek/wydawnictw uświadamia sobie, że zabawki są po prostu dla dzieci, a nie dla dziewczynek lub chłopców. 

Jak ma się to do planszówek? Ano tak, że może kobieta świadoma wydatków na dzieci i dom mówi Ci, że nie możesz kupić gry za 500 zł nie dlatego, że jest zołzą i marudzi, ale dlatego, że musi dzieciom kupić nowe buty, bo co roku zimowe są już za małe. Albo że planszówka, w której cały czas się wbija komuś nóż w plecy to rzeczywiście dla niej nic przyjemnego, za to strategiczna eurogra, w której trzeba się skupić i planować z wyprzedzeniem, to już jak najbardziej dobra propozycja. I zamiast wciskania cukierkowych gier warto zapytać i spróbować trafić w jej gust. A jeszcze lepiej zainteresować się tym, że prawdopodobnie nie ma czasu lub siły na granie z nadmiaru obowiązków domowych, więc można je podzielić po równo i cieszyć się wspólnym hobby, bo o przyjemność i zabawę tu wchodzi. 

Powyższe sytuacje nie dotyczą mnie, więc nie wylewam swoich żali, gdyby ktoś chciał mi to zarzucić. Opieram się na widzianych postach, niektórych komentarzach oraz, nad czym bardzo ubolewam, rozmowach niektórych znajomych i członków rodziny. Ja na szczęście kupuję co mi się podoba i ile mi się podoba, a moim ograniczeniem nie jest czyjeś marudzenie, tylko ewentualnie brak miejsca na kolejne pudełka. Sama zachęcam kolejne osoby do grania, bez względu na płeć graczy proponuję takie tytuły, które uważam za dobre lub świetne, po wcześniejszym upewnieniu się na jakim poziomie dane osoby są i co lubią w planszówkach. I myślę, że takie neutralne podejście jest optymalne i przede wszystkim niekrzywdzące nikogo. 

Mam nadzieję, że opisane sytuacje są jednostkowe, chociaż obawiam się, że niestety nie, bo stereotypy siedzą nam w głowach bardzo głęboko. Dlatego jeśli jesteś osobą, niezależnie od płci, niesprawiedliwie potraktowaną przez współgraczy, odezwij się. Może następnym razem ktoś zastanowi się nad tym, co mówi. Ostatecznie chodzi o przyjemność z grania, a nie o poczucie wykluczenia z jakiegokolwiek powodu. A jeśli nie zauważyłeś żadnej z opisanych sytuacji podczas swoich rozgrywek, to gratuluję – oby każdy miał taką dobrą ekipę do grania i doświadczenia ze spotkań. 

A z okazji Dnia Kobiet, wszystkim graczom życzę czytelnych plansz i dobrych combosów ;)